Tin tức
Đặt lịch hẹn, tư vấn
-
Để trẻ được quyền tự quyết định, nhưng ở giới hạn nhất định
Hãy tìm cách cho trẻ được thỏa mãn nhu cầu có quyền tự quyết định bằng cách này hay cách khác để trẻ cảm thấy vui sướng và đồng ý làm việc được yêu cầu, nhưng chỉ ở một mức độ cho phép nhất định.
Ví dụ: Cho trẻ được chọn giữa hai lựa chọn (con chọn váy màu xanh hay váy màu hồng?; Không đi khu vui chơi hôm nay được, nhưng mẹ cho con chọn đi khu vui chơi vào sáng hoặc chiều chủ nhật, con chọn đi).
Bằng cách này trẻ sẽ cảm thấy là việc đòi đi chơi ngày hôm nay là vô ích, nhưng mong muốn của mình đã được mẹ quan tâm, và mình có quyền quyết định chọn thời gian đi chơi vào chủ nhật, chứ mẹ không bắt mình phải theo mẹ.
Ở trẻ lớn hơn có thể cho phép trẻ tự đưa ra những kế hoạch cho ngày đi chơi cuối tuần, hoặc tự xây dựng kế hoạch cho kỳ nghỉ hè rồi đưa cho bố mẹ xem và phê duyệt. Bằng cách này vừa giúp trẻ cảm thấy mình là một thành viên bình đẳng trong gia đình, mình được bố mẹ hỏi ý kiến, vừa giúp trẻ biết cách chú tâm suy nghĩ để lên kế hoạch cho một hoạt động và học cách thực hành, triển khai kế hoạch đó.
2. Không áp đặt những suy nghĩ của mình cho con:
Khi bị yêu cầu phải làm gì đó mà không đúng thứ trẻ muốn làm thì phản ứng tức thì đầu tiên của trẻ là “không”. Đây là phản ứng rất bình thường của con người, người lớn cũng như vậy chỉ có khác là người lớn biết kiểm soát để không nói “không” mà thôi.
Khi được yêu cầu làm một việc gì đó, trẻ ý thức được là sẽ làm nhưng thường có xu hướng trì hoãn một lúc, và nếu bố mẹ nhắc lại đúng vào lúc con đang định đứng lên làm là con sẽ dừng lại không làm ngay nữa, phản ứng của con chỉ là muốn cho bố mẹ thấy rằng con làm không phải vì bố mẹ giục mà vì con tự thấy cần phải làm.
Tuy nhiên xu hướng tự nhiên là trẻ thì hay trì hoãn và bố mẹ thì hay sốt ruột muốn con phải làm ngay. Có trẻ đã tâm sự: “Con đã đang định đứng lên để đi giặt quần áo rồi mà bố mẹ con lại giục “đi giặt quần áo đi” thế là con lại ngồi xuống, một lúc sau con mới đứng lên đi làm”. Vậy bố mẹ hãy cố gắng hiểu con, không áp đặt suy nghĩ của mình vào con, mà tìm lời nói, cách nói phù hợp, giảm bớt những câu ra lệnh, giảm bớt sự giục dã nhắc nhở con liên tục.
Hãy để con có chút thời gian, hãy để con được cảm thấy con tự quyết làm gì không làm gì, nếu không, lâu dần sẽ hình thành nếp trì hoãn hành vi, vì càng bị giục con càng trì hoãn, dẫn đến chống đối khi bố mẹ nhắc nhở.
3. Luôn bày tỏ tình cảm yêu thương đối với trẻ, hiểu và đáp ứng nhu cầu luôn muốn được quan tâm của trẻ:
Trẻ nhỏ, trẻ lớn, và ngay cả người lớn cũng luôn có nhu cầu muốn được người khác quan tâm đến mình, hiểu mình muốn gì. Với trẻ nhỏ nhu cầu muốn được quan tâm biểu hiện qua việc trẻ đòi mẹ bế, đòi mẹ chơi cùng, nhõng nhẽo.
Trẻ lớn hơn có thể không đòi nhưng biểu hiện qua những hành vi làm cho bố mẹ phải quan tâm hơn như là kêu mệt, đau đầu, đau bụng, hoặc làm những việc biết là bố mẹ sẽ phải chú ý đến mình kể cả chú ý tiêu cực, mắng mỏ như là nhảy nhót lên người bố mẹ, lấy đồ dùng của bố mẹ, hay chơi với em thì không nhường em …..
Khi nhu cầu được quan tâm không được thỏa mãn, trẻ sẽ phản ứng bằng cách làm người lớn phải chú ý đến mình qua những hành vi tích cực và cả tiêu cực, vì thà là được bố mẹ quan tâm đến mình kể cả bị quát mắng, cũng còn hơn là bị lờ đi không được quan tâm.
Với trẻ vị thành niên, nhu cầu được bố mẹ hiểu lại càng đặc biệt quan trọng nhưng có nhiều bậc phụ huynh chỉ chú trọng vào những hình tướng bên ngoài như là thấy con đi học chăm chỉ, biết giúp đỡ việc nhà, biết chăm em, mà không hiểu những nhu cầu về tinh thần, tình cảm bên trong của con đang gào thét đòi được quan tâm, được chia sẻ.
Đã có trẻ lớn, hoàn toàn xa cách với bố mẹ dù bố mẹ cảm thấy con mình rất ngoan, trả lời khi được hỏi: “Gia đình con có luôn vui vẻ không?” Con trả lời: “Bố mẹ con vui, nhưng con không vui” Câu trả lời này là lời cảnh tỉnh cho cha mẹ, rõ ràng là bố mẹ chỉ nhìn thấy những biểu hiện bên ngoài của con, đó là: con học chăm chỉ học hành, giúp đỡ bố mẹ làm việc nhà, chu đáo với em …, mà không nhận thấy những bức xúc, buồn bã, cô đơn bên trong nội tâm của con.
Bố mẹ hãy cố gắng hiểu con nghĩ gì, con muốn gì. Để hiểu con không khó lắm, chỉ cần hết sức quan tâm đến nhu cầu tinh thần của con, quan sát nét mặt con, quan sát lời nói, hành vi của con khi con giao tiếp, khi con phản ứng với những lời nói, hay lời phán xét của bố mẹ, để hiểu được con đang buồn hay con đang vui, sẽ hiểu được con đang nghĩ gì, từ đó có thể giúp bố mẹ thay đổi suy nghĩ về con, thay đổi cách nói, các hành xử với con, để giúp con luôn được vui vẻ, được cảm giác bình yên, thư thái trong tâm.
Cho con ăn ngon, cho con mặc đẹp hoặc thỏa mãn mọi nhu cầu vật chất của con cũng không làm con hạnh phúc hoàn toàn. Nếu con được thỏa mãn nhu cầu về tình cảm, về tinh thần thì dù có thiếu thốn một chút vật chất cũng không đáng kể, con sẽ luôn ở trong tâm trạng vui vẻ, hạnh phúc, hạnh phúc ngay cả trong sự thiếu thốn vì nhu cầu về tình cảm, tinh thần của con luôn được đong đầy, và con cảm thấy bình an, có thể chia sẻ mọi niềm vui, nỗi buồn, lo lắng với bố mẹ.
4. Đưa ra những quy định gia đình mà trẻ cần phải tuân theo:
Gia đình là một hạt nhân của xã hôi; mỗi quốc gia đều có những điều luật, những quy định mà mỗi công dân đều phải tuân theo. Gia đình cũng vậy, cũng có những quy định nội quy trong gia đình mà mọi thành viên trong gia đình phải tuân theo.
Hãy để trẻ hiểu rằng, quy định đề ra là phải tuân thủ mọi lúc mọi nơi; không có việc tranhcãi về việc làm đó hợp lý hay không hợp lý, và thích thì làm không thích thì không làm. Cũng giống như quy định đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy thì không thể mang lý do là: tôi đang vội, hay tôi lỡ quên mũ, hay mũ tôi mới hỏng …. để biện minh cho việc không đội mũ của mình. Cảnh sát giao thông sẽ không quan tâm đến lý do mà sẽ phạt theo đúng quy định do vi phạm luật dù bất cứ lý do nào.
Vai trò của bố mẹ trong gia đình là: Đưa ra những quy định đã được cả nhà thống nhất, và giám sát việc thực hiện những quy định đã đề ra. Nếu bố mẹ làm tốt điều này sẽ tạo cho con những đức tính hết sức quan trọng đó là: (1) Biết những việc mình cần làm và sẽ chủ động làm, sau này sẽ biết chủ động lên kế hoạch cho các công việc mình cần phải làm; (2) Biết cố gắng đạt mục tiêu, cố gắng hoàn thành những việc đã được giao; (3) Biết tuân thủ quy định, biết suy nghĩ làm điều đúng đắn, tuân thủ pháp luật, không tìm mọi lý do để biện minh cho hành vi vi phạm của mình.
Dưới đây là một số quy định tối thiểu mỗi gia đình cần đề ra để giúp con luôn suy nghĩ và thực hiện:
- Sẵn lòng và ra tay giúp đỡ người khác khi người khác cần giúp.
- Hoàn thành trách nhiệm học tập của mình thật tốt (để con tự lên thời khóa biểu cho việc học tập của mình, bố mẹ góp ý hỗ trợ).
- Tham gia giúp đỡ việc nhà (quy định việc nhà phù hợp với lứa tuổi).
- Thực hiện đúng “Giờ nào việc nấy” (có thời gian biểu cụ thể cho các hoạt động trong ngày).
- Luôn nói sự thật, Không nói dối vì bất cứ lý do gì.
- Không lấy, không mang cho người khác, những gì không phải của mình mà chưa được phép trong bất cứ tình huống nào
- Không làm điều gì có hại cho mình, hay có hại cho người khác.
- Không làm điều gì có lợi cho mình nhưng có hại cho người khác.
- Không dùng bạo lực để giải quyết vấn đề
5. Người lớn làm gương Giữ bình tĩnh, kiểm soát thái độ, lời nói, hành vi trước mọi vấn đề phát sinh:
Trẻ nhỏ, thanh thiếu niên và cả ngay cả người lớn đều học kiến thức qua sách vở nhưng học ứng xử, học làm người thì chủ yếu học qua quan sát, và thực hành mọi việc trong cuộc sống hàng ngày. Trẻ sẽ học nhanh nhất và nhiều nhất từ việc quan sát thái độ, lời nói và hành vi của bố mẹ, của thầy cô giáo.
Trong ví dụ ở trên, bé gái 5 tuổi về nhà chơi trò bán hàng luôn luôn “cám ơn” khách hàng vì bé đã nhìn mẹ và người lớn nói “cám ơn” khi mua hàng và cô bán hàng cũng nói “cám ơn” khi khách hàng trả tiển. Bé khác đóng vai cô giáo quát 2 búp bê ngủ trên giường “Im ngay, ngủ đi không cô khâu mồm vào bây giờ” vì bé nghe cô giáo quát bé và các bạn trong giờ ngủ trưa ở lớp. Bé hoàn toàn nghĩ rằng đó là việc làm đúng đắn để các bé trật tự và ngủ trưa trong im lặng.
Trong vô vàn các tình huống phát sinh trong giao tiếp hàng ngày nếu con trẻ được nghe những lời nói, được nhìn những thái độ, hành vi: bình tĩnh, đúng đắn, yêu thương, tích cực, cảm thông, giúp đỡ, thì trẻ sẽ hình thành nếp suy nghĩ, và thực hành những thái độ, lời nói hành vi tích cực, và bản thân trẻ sẽ trở thành một người có khả năng bình tĩnh, sáng suốt, luôn suy nghĩ tích cực, vững vàng giải quyết vấn các đề trong mọi tình huống hàng ngày.
Ngược lại, trẻ luôn nhìn thấy, nghe thấy các thái độ cáu giận, lời nói tiêu cực, hành vi không yêu thương… thì trẻ sẽ nhìn thế giới với con mắt tiêu cực, không thể bình tĩnh vững vàng khi giải quyết vấn đề. Đặc biệt nếu trẻ luôn được nghe những lời tiêu cực về bản thân (nó nhát lắm, nó lười lắm, nó vô trách nhiệm lắm…) thì dần sẽ làm trẻ mất hết tự tin vào bản thân, chỉ thấy mình toàn những lỗi lầm, thua kém bạn bè rồi trẻ sẽ hành động đúng như những gì trẻ được gán cho.
Cho nên bố mẹ, người lớn hãy là những tấm gương về Thái độ, Lời nói, Hành vi đúng đắn với mọi người, mọi vật, quanh ta để trẻ luôn được nghe, được nhìn, được cảm nhận mọi điều tốt đẹp, tích cực, và sẽ cố gắng làm những điều tốt đẹp, tích cực trong mọi tình huống phát sinh. Dưới đây là những thái độ, lời nói, hành vi cơ bản người lớn cần làm gương cho trẻ làm theo:
- Thái độ yêu thương, cảm thông, chân thành, vui vẻ
- Lời nói nhẹ nhàng, chân thành, động viên, khuyến khích, tích cực
- Hành vi: Hỗ trợ, ân cần, giúp đỡ,
- Làm ngay công việc đã định làm, đã được giao, và quyết tâm làm những việc đã định làm, hoặc cần phải làm, không lười biếng, trì hoãn (việc hôm nay không để đến ngày mai). Ví dụ: Đến giờ mẹ đi học tiếng Anh buổi tối mà trời lại mưa, mẹ ngại đi học và nói “ Trời ơi, lại mưa rồi, ngại đi học quá, thôi nghỉ một buổi ”, với mẹ nghỉ một buổi học không sao nhưng qua hành động của mẹ trẻ nhỏ sẽ học được rằng: Không cần cố gắng vượt qua trở ngại để đạt được những gì mình đã định làm, và trẻ sẽ dễ dàng trì hoãn, lười biếng và viện đủ mọi lý do để không làm những việc trẻ không muốn làm sau này (ví dụ: làm bài tập, làm việc nhà, rồi công việc cơ quan…..) Người lớn cần hết sức cẩn trọng với những lời nói hành vi có thể vô tình làm gương xấu cho trẻ như trên
- Không nói lời xúc phạm, nhục mạ (ngu, không bằng con chó…..)
- Không nói lời tiêu cực về trẻ: (con nhát quá, con không tự tin, con vô trách nhiệm…)
- Không dùng bạo lực để giải quyết vấn đề
Trên đây là một số những thông tin tham khảo cơ bản nhằm giúp các bố mẹ hiểu con, hiểu mình để tìm ra phương pháp dạy con tốt nhất. Sẽ không có một phương pháp nào là tốt nhất cho mọi trẻ. Phương pháp dạy trẻ tốt nhất, đúng nhất đó là mỗi bố mẹ hãy quan sát con mình chơi, nói chuyện, giao tiếp, cư xử hàng ngày, để tìm ra xem con mình nghĩ gì, muốn gì, không muốn gì, con mình có thể làm tốt điều gì, theo cách nào vv… từ đó sẽ biết cách dạy con cho phù hợp.
Ngay cả trong một gia đình có 3 con thì bố mẹ cũng sẽ thấy là phương pháp dạy 3 trẻ cũng sẽ khác nhau, bố mẹ phải tìm cách điều chỉnh phương pháp dạy cho phù hợp với từng trẻ theo đúng khả năng, sở trường, sở đoản của trẻ để trẻ có thể phát triển đến mức tối đa tiềm năng trong mỗi trẻ.
Chúc các bố mẹ thành công.
BS. Phạm Bích Hà
Phòng khám Cây Thông Xanh