Tin tức
Đặt lịch hẹn, tư vấn
Không hiểu trẻ, áp đặt cho trẻ theo suy nghĩ của người lớn:
Cha mẹ thường thiếu kỹ năng quan sát con, thiếu tế nhị nhạy cảm trong việc hiểu suy nghĩ, cảm xúc của con, thường chỉ quan tâm đến suy nghĩ cảm xúc của mình (muốn con làm việc này việc kia ngay cho mình mà không để ý xem con đang làm gì, đang ở trạng thái cảm xúc thế nào; đang bực bội việc này việc kia nên nặng lời với con, đổ hết bực bội vào con…). “Mẹ con lúc nào cũng bắt con phải làm theo ý mẹ” “Mẹ cháu hay áp đặt lắm” “Mẹ cứ bắt con ăn những thứ con không thích”….
Là những gì trẻ phàn nàn khi được hỏi “những điều gì con không thích ở nhà”. Khi trẻ bị sai bảo, bị cảm thấy “bố chả nghĩ gì đến mình” “mẹ chỉ muốn làm theo ý mẹ”, cảm thấy bị áp lực từ bố mẹ thì phản ứng của con sẽ là: (1) Sợ hãi làm theo; (2) Chống đối và tìm mọi lý do làm ngược lại.
Khi bị áp đặt từ bố mẹ, trẻ ngoan vẫn vâng lời, vẫn làm theo nhưng trong lòng bực bội, cảm xúc ức chế, nín nhịn, sự ức chế về cảm xúc kéo dài sẽ dẫn đến hai hậu quả cực kỳ nguy hiểm: (1) Trẻ sẽ ngoan ngoãn vâng lời, thụ động làm bất cứ điều gì bố mẹ muốn, dần dần trở thành thói quen thụ động không suy nghĩ, thiếu tự tin vào bản thân và sẽ gặp nhiều khó khăn khi phải đương đầu với nhiều biến cố trong cuộc sống. (2) Trẻ sẽ phản kháng, chống đối lại những gì bố mẹ sai bảo. Nếu bố mẹ không nhìn ra vấn đề mà càng áp đặt con nhiều hơn thì phản ứng chống đối ở trẻ càng mạnh.
Trẻ sẽ làm nhưng làm với thái độ chống đối: Trì hoãn, làm lấy lệ, làm qua loa, làm hỏng để chọc tức bố mẹ, dần sẽ dẫn đến sự chán ghét bố mẹ, không muốn ở cùng bố mẹ. “Con mong lớn lên có việc làm để con ra ở riêng” (Một bạn trai đang học lơp 12); “Cháu chỉ muốn có bầu rồi lấy chồng, về nhà chồng ở cho xong” (Một bạn gái đang học đại học năm thứ 4), là những lời tâm sự của trẻ lớn khi cảm thấy rất bức bối ức chế khi ở cùng với bố mẹ vì bố mẹ, con cái không hiểu nhau.
Người lớn khó bình tĩnh, khó kiểm soát lời nói hành vi của mình khi vấn đề phát sinh:
Trong cuộc sống hàng ngày tất cả mọi người đều sẽ rất vui vẻ, nếu mọi chuyện xảy ra theo đúng ý mình muốn. Nhưng thật không may, mỗi ngày con người lại thường phải đương đầu với nhiều điều mình không vừa ý hơn là những điều vừa ý. Bực bội, cáu kỉnh, hành động tiêu cực chính là phản ứng bản năng, tức thì của con người để bảo vệ mình, để chứng tỏ mình trước những sự việc sự kiện không hợp với ý mình.
Các phản ứng tức thì tiêu cực thường được biểu hiện qua: (1) Cảm xúc, thái độ: Nét mặt bực bội, cau có, lầm lì….(2) Lời nói: Cao giọng, cáu kỉnh, gắt gỏng, dằn giọng, quát to, lời nói xúc phạm, nhục mạ…(3) Hành vi: mạnh tay với các đồ vật, đá thúng đụng nia, ném đồ, đập phá, kêu gào khóc lóc….. Khi con người nổi cáu giận thì suy nghĩ sẽ trở nên thiếu sáng suốt, lời nói trở nên lộn xộn không đầu không cuối và hành vi có xu hướng là bạo lực.
Tất cả những Thái độ, Lời nói, Hành vi trên dù ở mức độ nào trẻ cũng nhận thấy hết và sẽ rất nhanh chóng ghi nhớ lại để áp dụng đúng như vậy trong những tình huống phát sinh. Khi con trẻ có nổi cáu giận, lời nói thô lỗ, hành vi bạo lực thì bố mẹ rất không hài lòng nhưng thường là không nhận thấy đó chính là tấm gương phản chiếu các hành vi của mình, vì bản chất con người là thường nhận thấy lỗi lầm của người khác rất rõ, nhưng lại rất khó nhận thấy lỗi lầm của chính mình.
Tuy nhiên rất đáng mừng là những phản ứng tiêu cực tức thì nói trên có thể sửa đổi được nếu chúng ta nhận thấy mình đang nóng nảy, mình đang phản ứng tiêu cực, và sẵn lòng sửa đổi. Tự điều chỉnh sửa đổi bản thân, kiềm chế cảm xúc nóng giận khi giao tiếp là điều kiện tiên quyết người lớn cần phải tự rèn luyện để có thể dạy con trở thành một người biết kiểm soát cảm xúc, có thể bình tĩnh giải quyết mọi vấn đến phát sinh trong cuộc sống một cách thành công.
BS Phạm Bích Hà
Phòng khám Cây Thông Xanh